روزنامه سپید | اخبار 15 | 09 اسفند 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d26041
همین که پله‌ها را به سمت زیر زمین پایین می‌آییم، آن روی سکه تهران را می‌بینیم. شهری مملو از دالان‌های تنگ و باریک. پایتخت دومی که این بار نه روی زمین، بلکه زیر زمین زنده است و پویا. متروی تهران. شهری که روزانه به طور میانگین، 2 میلیون و 500 هزار نفر در آن تردد می‌کنند تا از مبداء به مقصد برسند. از همین رو است که دست اندرکاران حوزه سلامت معتقدند، حفظ بهداشت عمومی در این شهر تاریک که زیر زمین واقع شده و بالقوه آمادگی آن را دارد که بر انتشار انواع بیماری‌ها دامن بزند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به خصوص در روزهای اخیر که بازار خرید و فروش دستفروشان شهر زیرزمینی تهران در داخل این دالان‌ها، درست زمانیکه قطار‌ها در حال حرکتند، حسابی داغ است. تجارتی اقتصادی برآمده از دل بیکاری‌ها و فقر که موافقان و مخالفان خودش را دارد و به گفته مسئولان مترو، بر پایه ترحم شکل گرفته و اساس آن، حس انسان دوستانه است.
مترو از کجا آمد؟
درست ۱۶ سال پیش، اسفند ۱۳۷۷ بود که نخستین خط متروی تهران (خط ۵)، در مسیر
تهران _ کرج آغاز به کار کرد. با رشد تقاضا و به صرفه بودن سفر با قطارهای بین شهری، از اواخر سال ۸۵، خطوط متروی تهران در مسیر تکمیل گام برداشت و با آغاز به کار خط ۱ در مسیر جنوب به شمال شهر و دیگر خطوط، کم کم پایتخت نشینان زندگی زیرزمینی شان را آغاز کردند. زندگی که با فعالیت شبانه روزی دست فروشان پیوند خورد و امروز شاهد آن هستیم قطارهای متروی پایتخت مملو از زنان و مردان و کودکانی است که جنس به دست، در حال تبلیغ هستند و تشویق مردم به خرید کالا‌ها. دستفروشانی که از مسواک و خمیردندان و لوازم آرایشی و بهداشتی می‌فروشند تا خوراکی‌های دست ساز غیربهداشتی. بماند که به تازگی برخی خدمات همچون سوراخ کردن گوش کودکان نیز توسط این افراد انجام می‌شود و سلامت و بهداشت عمومی به طور ویژه‌ای به خطر افتاده است. از همین رو است که مسئولان وزارت بهداشت معتقدند، تا دیر نشده و سلامت و بهداشت عمومی بیشتر از وضعیت کنونی، در آن سوی سکه تهران به خطر نیافتاده، باید مسئولان قضایی و نیروهای پلیس دست به کار شوند، چراکه بر اساس نص صریح قانون، شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران، ضابط قضایی برخورد با پدیده دستفروشی نیست و این شرکت اجازه قانونی برخورد با دستفروشان را ندارد. متولی برخورد با این افراد، پلیس و دستگاه قضاست.
برخوردهای بی‌اثر خرید و فروش‌های پررونق
با قوت گرفتن فعالیت دستفروشان در متروی تهران و به خطر افتادن سلامت شهروندان به واسطه خدمات و کالاهایی که به فروش می‌رسد، قرار شد زمستان سال گذشته، طرحی برای جمع آوری دستفروشان مترو تهران به اجرا درآید. طرحی که به گفته محسن نایبی، مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو، به دلیل برخوردار نبودن از حمایت کامل دستگاه قضا و نیروهای پلیس، با موفقیت به اجرا درنیامد. از همین رو امروز شاهد قوت گرفتن فعالیت این افراد هستیم.
وی در گفت‌و‌گو با سپید بر این مهم تاکید دارد که قانون مشخص و مدونی برای برخورد با دستفروشان وجود ندارد و می‌گوید: «در سه سال اخیر، شرکت مترو تصمیم گرفت با در اختیار قرار دادن غرفه‌های کوچک به دستفروشان مترو آن هم به صورت رایگان، از تردد آن‌ها در داخل واگن قطار‌ها جلوگیری کرده و خرید و فروش را به خارج از قطار‌ها محدود کند. اما با دو پیش شرط، نخست فروش کالا‌ها با نرخ گذاری متعارف و سپس عرضه کالاهای استاندارد.»
نایبی با یادآوری اینکه این طرح با استقبال کم دستفروشان مواجه شد، تصریح کرد: «از آنجایی که حج قابل توجهی از کالاهایی که توسط دستفروشان عرضه می‌شود، استانداردهای لازم موسسه استاندارد را ندارند و در بیشتر موارد، غیربهداشتی هستند، دستفروشان از این طرح استقبال نکردند. از سویی دیگر پلیس و دستگاه قضا در برخورد با دستفروشان ازشرکت مترو حمایت‌های لازم به عمل نمی‌آورد. در حالیکه همان قوانینی که روی زمین در برخورد با دستفروشی حاکم است، باید در زیرزمین نیز اجرا شود.»
مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو بر این مهم تاکید دارد: «اگر دستگاه قضا و پلیس از ماموران مترو در برخورد با دستفروشان حمایت‌های همه جانبه را به عمل آورند و امنیت ماموران مترو در برخورد با این افراد را تامین کنند، بی‌شک شرکت بهره برداری از قطارهای شهر این آمادگی را دارد تا با مشارکت کار‌شناسان وزارت بهداشت، سلامت شهروندان را همچون روی زمین، در شهر تاریک زیرزمین تهران نیز تامین کند. اما اگر این حمایت‌ها نباشد، برخورد با دستفروشان تنها به تاخیرهای چندباره قطار‌ها می‌انجامد و نارضایتی شهروندان.»
دستفروشان مترو سلامت روانی ندارند
بار‌ها گفته شده که پدیده دستفروشی در تهران، از سوی دستگاه قضا و پلیس مورد تاکید است و روزانه ماموران ویژه‌ای برای جمع آوری دستفروشان در سطح شهر در حال گشت زنی هستند. اما به نظر می‌رسد این گشت زنی‌ها همین که به اولین پله رو به زیرزمین می‌رسد، از قوت و شدت آن کاسته می‌شود. چرایی این ضعف برخورد‌ها را امان الله قرائی مقدم، آسیب‌شناس و استاد دانشگاه تربیت معلم، در نبود ضمانت‌های اجرایی و چندصدایی دستگاه‌ها در برخورد با پدیده دستفروشی و از همه مهم‌تر بالا بودن نرخ بیکاری می‌داند و به سپید می‌گوید: «امروز شاهد آن هستیم که نرخ بیکاری به ۴۵ درصد رسیده و به نظر می‌رسد از مرز بحران گذشته است. پدیده شومی که برای کشور ما یک فاجعه به حساب می‌آید. درست است که افزایش بیکاری موجب رشد آمار طلاق در جامعه می‌شود و به تبع آن جرم و جنایت، اعتیاد و دیگر آسیب‌ها نیز افزایش می‌یابد، اما از معضلات مهمی که در سایه بیکاری قوت می‌گیرد، پدیده شوم دستفروشی است. به طوریکه این روز‌ها شاهد روند رو به رشد این شغل کاذب در متروی تهران هستیم.»
وی با تاکید بر اینکه به علت کمبود شغل و افزایش بیکاری، مشاغل کاذب و انگلی در جامعه افزایش می‌یابد که هیچ فایده تولیدی در بر ندارند، یادآور می‌شود: «دو نوع بیکاری در جامعه وجود دارد. آماری که روزانه بار‌ها از از آن صحبت و در رسانه‌ها اعلام می‌شود و به بیکاری آشکار معروف است. اما یک بیکاری دیگر نیز وجود دارد. اشتغال افراد در مشاغل کاذب همچون دستفروشی. شغل‌هایی پرسود اما کم بازده اجتماعی که در نتیجه‌شان، نیروی انسانی فعالی که باید به کار تولیدی و صنعتی و خدماتی بپردازد، در کمترین جایگاه اهمیتی در جامعه قرار می‌گیرد.»
قرائی مقدم یکی از معضلات و دستاوردهای سوء بیکاری و گرایش افراد به دستفروشی را از عوامل مهم بروز معضلات روحی و روانی در این افراد می‌داند و می‌گوید: «این قبیل مشاغل از نظر اقتصادی و فرهنگی، فایده‌ای ندارند و بدآموزی بسیار با خود به همراه دارند. از همین رو دستفروشان به طور کلی از نظر روانی دارای ثبات شخصیتی ثابتی نیستند و دارای روانی زخم خورده و پر استرس‌اند. در نتیجه آمادگی لازم را برای ورود به ناهنجاری اجتماعی دارند. پس مسئولان باید بدانند، بی‌توجهی به این افراد در شرایط کنونی، دستاوردی ندارد جز، رشد دامنه آسیب‌های روانی جامعه و در پی آن افزایش آمار بزه.»
خلاء های قانونی بازار دستفروشان را داغ می‌کند
در هفته گذشته، ستاد مبارزه با مواد مخدر هشدار داد که متروی تهران و فعالیت دستفروشان‌اش تبدیل به فرصت مناسبی برای خرید و فروش مواد مخدر و دیگر بزه‌ها شده است. از همین رو بیش از هر زمان دیگری تهیه و تدوین قانون برخورد با فعالیت این افراد باید در اولویت نیروهای پلیس و دستگاه قضا قرار بگیرد. در همین زمینه نادر شکری، مدیر کل لوایح و قوانین شهرداری تهران به سپید می‌گوید: «برخورد با دستفروشان مترو نیازمند وضع قانون است. چرا که تنها قانون سد معبر در شهرداری تهران داریم و این قانون برای دستفروشان که سیار هستند قابلیت اعمال نیست. به دلیل نبود همین قانون جامع، دست شهرداری تهران را در مقابله با دستفروشی بسته است.»
به گفته وی، از همین رو لازم و ضروری است که در این باره قانونی وضع شود تا شهرداری با همکاری و مشارکت پلیس و دستگاه قضا، خلاءهای قانونی موجود در حوزه حمل و نقل و ترافیک را بررسی و با تدوین لایحه‌ای پیشنهادی، با حمایت شورای اسلامی شهر تهران، با این پدیده شوم مقابله کند. از سویی دیگر با مشارکت مسئولان وزارت بهداشت نیز نظارتی کافی و همه جانبه بر محصولاتی داشته باشد که از دستان دستفروشان به خانه‌های مردم می‌رود. درغیراینصورت در چند سال آینده پدیده فعالیت دستفروشان تهران به پدیده شومی بدل می‌شود که در وهله نخست سلامت و بهداشت عمومی را خدشه دار می‌کند. سلامتی که به گفته شکری، حفظ و ارتقایش در گرو اخذ قانون بالادستی است.
دلسوزی‌هایی که دردسرآفرین می شوند
در تمام کشورهای توسعه یافته، در کنار مترو، دستفروشی متداول است. چراکه قطارهای شهری روزانه خیل عظیمی از مردم را جابه جا می کنند و این جمعیت همچون پتانسیل آماده‌ای است که می‌تواند بازار خرید و فروش کالا‌ها را رونق بخشد. اما در متروی تهران، پدیده دستفروشی به فرصتی مناسب برای فعالیت افراد سودجو بدل شده که با عرضه کالاهای غیراستاندارد و ارائه خدمات غیربهداشتی، شاخص‌های سلامتی جامعه را تهدید می‌کند و از همین رو است که نیاز به ساز و کاری جدید و مقتضی دارد. اما مسئله مهمی که در اینجا خودنمایی می‌کند، سهم مردم از این بازار پررونق است. چراکه اگر تقاضایی نباشد، بازار خرید و فروشی شکل نمی‌گیرد و روز به روز بر شمار دستفروشان افزوده نمی‌شود. مردم دل می‌سوزانند و می‌خرند، اما نمی‌دانند در پس همین خرید اندک، مافیایی در حال فعالیت است که با یک اشاره، آتش می‌زند بر بهداشت و سلامتی شهروندان.
